تیل تک خال ارومیه
تیل تک خال ارومیه
حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب در قرن هشتم هجری قمری فراوانی نعمت این منطقه راستوده ومینویسد ” ناحیه ارونق وانزاب در غرب تبریز حاصل نیکو دارد از جمله: انگور ، غله ، میوه درختی و تیل هم جزو آن دهات است”. تیل در لغت به معنی خال ونقطه است ودر فرهنگ باستان گفته شده که هر کلمه ای در زبان اوستا با حرف “ت” آغاز شود به شهر یا روستا اطلاق می شود. به نقل از صفحه ۱۶۱ کتاب جغرافیای سیاسی ونظامی ایران اثر مسعود کیهان در سال ۱۳۱۱ ، ۶۰۰ خانوار در روستای تیل سکونت داشتند که جمعینی بالغ بر ۲۱۰۰ نفر را شامل بوده است. این آمار به نقل از کتاب فرهنگ ارونق وانزاب در سال ۱۳۲۴ به ۲۶۸۰ نفر افزایش یافته و همزمان اولین مدرسه در این روستا تأسیس گردیده است. در حال حاضر این روستا با جمعیت بالغ بر سه هزار نفر در زمره ی آباد ترین دهستان های منطقه گونئی غربی و مرکز گونئی غربی می باشد. قدمت تاریخی آن تا حال حاضر مشخص نگشته و چون روی خط زلزله قرار دارد تا به حال سه بار موقعیت مکانی آن عوض شده است. از دوران قبل از اسلام آثاری در خانه های ویرانه وقبرستان (گوران) (گلین قلعه) و (کافر قلعه) بجا مانده است. مولانا محمد تیلی عارف نامدار قرن هشتم آذربایجان که در دربار هولاکوخان نیز بوده (فتوای او درباره حروفیه که شرحش در کتاب کوی سرخاب تبریز و روضات الجنان هم آمده، معروف بوده است) از مفاخیر این روستا محسوب می گردد.
بالاترین قله کوه میشو ۳۲۰۰ متر ارتفاعر از دریا است که از درزن شروع می شود.درزن چشمه های جوشان وگوارایی دارد در دوطرف این دره قلعه های گلین قیه وکافر قیه نمایان است.
رودخانه های اصلی و فصلی تیل از کوه های میشو جاری و همزمان در این دره به هم می رسند و نرسیده به درزن منطقه ای بنام شاه بازداغلاری و حور قبرستانی وزیارت دمه قاباغی قرار دارند که گردشگاه هایی طبیعی و بسیار دیدنی و جذاب هستند.
سد تیل هم از دیگر جاذبه های این روستاست که در سمت شرق امتداد شاه باز داغی با ارتفاع ۱۸ متر تاج قرارد دارد. آب دریاچه این سد برای کشاورزی و پرورش ماهی استفاده می شود و درختان بادام و آلبالو کاشته شده در منطقه ای به وسعت ۱۸۰ هکتار از ذخیره آب آن به صورت قطره ای و مکانیزه آبیاری می شوند. از آب دهستان تیل شاخه ای هم به روستای حیدرآباد لوله گذاری و آب آن روستاهم از تیل تأمین می شود.
در حوزه فرهنگ کتابخانه ایثار تیل با چند هزار جلد کتاب در فضائی به مساحت ۲۰۰ مترمربع توسط فرهنگ دوستان وخیرین این دهستان دایر و درحال خدمت رسانی به اهالی روستا است.
روستای تیل در مرکز روستاهای شیخ ولی، هریس، هفت چشمه و حیدرآباد قرار داردکه قادر است در صورت تمرکز سایر نهادهای دولتی و ایجاد و تأسیس شهرداری کلیه نیازهای اجتماعی منطقه را برطرف نماید.
از دیگر نقاط دیدنی تیل چشمه دریل است که در بالای دره قرار دارد وآب آن مصارف درمانی داشته وبخصوص برای رفع سنگ کلیه بسیار موثر است.
مقبره سید حسین کوه کمری از نوادگان سیدالساجدین حضرت امام زین العابدین (ع) در قبرستان بالا در قسمت شمال غربی تیل به طرف روستای حیدرآباد قرار دارد. این بزرگوار حدود سیصد سال پیش از منطقه قره داغ اهر ارسباران همراه خانواده و پدرشان به این منطقه مهاجرت نموده و در اینجا سکنا گزیده بودند.
اکثر مردم روستاهای منطقه و شهرهای اطراف برای زیارت وعرض ادب به این بقعه متبرکه می آیند وبه خاطر درخواست مراجعه کنندگان بازسازی مقبره در ۹ فاز و در زمینی به مساحت بیش از ده هزار متر مربع طراحی و فاز اول آن با کمک خیرین و اهالی واداره اوقاف ومسئولین محلی شروع شده که با اتمام آن روستای تیل به یکی از مراکز زیارتی وگردشگری منطقه تبدیل گردد.
مهاجرت اهالی روستا که عموما به دلیل خشکسالی ها واز رونق افتادن فعالیت های کشاورزی ودامداری که اقتصاد قالب اهالی روستا بودند رخ داده است، بیشتر به شهرهای تهران و ارومیه بوده لیکن علیرغم فاصله ایجاد شده مردم موطن خویش را فراموش نکرده وتشکل هایی را ایجاد نموده اند که مهمترین آنها حسینیه اهل البیت تیلی های مقیم مرکز و حسینیه انصارالحسین ارومیه است.این تشکل ها ضمن کمک به اتحاد اهالی منطقه مساعدت مؤثری را در عمران وآبادی روستا می نمایند.
بافت روستا خشت و گل می باشد و اولین بار در سال ۱۳۵۷ خانه ی مدرن توسط حاج احمد عادلی در میدان اصلی روستا بنا شد.
از فامیل های سرشناس روستا می توان به صفی پور، رضایی ، عادلی، انزابی، خبازیان ، حافظی ، حدادیان ، جمشیدی و بگ اوغلی اشاره کرد.
از چهره های سرشناس روستا می توان به رضا شاهرودی بازیکن فوتبال و خواهران عادلی در زمینه ی بسکتبال اشاره کرد
